Her ülkenin Merkez Bankasının para basma yetkisi bulunmaktadır. Birçok kişinin aklına ise devletler borçlarını ödemek için neden para basmıyor, sorusunu sorsa da basılan paranın karşılığında Merkez Bankası rezervlerinde altın yer alması gerekmektedir. Eğer bir ülke karşılıksız bir şekilde borçlarını ödemek için para basıyorsa, o ülkede enflasyon oranı artacaktır. Bu sebeple devletler para basarken sahip oldukları rezerv doğrultusunda para basmak zorundadır.
FED, Amerika’nın Merkez Bankasıdır ve yarı özerk bir kuruluştur. 1971 yılına kadar her Merkez Bankası gibi FED’de altın karşılığında para basmaktaydı. Bu tarihte yaşanan ekonomik sıkıntılar sebebiyle FED, 1971 yılından sonra bastığı tüm paraları karşılıksız olarak basmıştır. Bu noktada akıllara ABD karşılıksız para basarken Türkiye neden bu hamleyi yapamıyor, sorusu gelmektedir.
ABD Nasıl Karşılıksız Para Basmaktadır?
Başkan Nixon döneminde ABD’nin sahip olduğu altınlar giderek azalmaktaydı. Bunun temel sebebi ise cari açığın fazla olmasıydı. Amerikan toplumu o yıllarda tüketim ekonomisine adapte olmuştu ve üretimden fazla tüketim olması sebebiyle rezervlerdeki altınlar giderek azalıyordu. Nixon bu durumun önüne geçmek için ABD dolarını karşılıksız basma kararı aldı.
Bu noktada enflasyon sorunu ortaya çıkacağı için Nixon ve ekonomiden sorumlu kişiler doları bir para olmaktan çıkarıp değişim aracı olarak kullanmaya karar verdiler. Bu kararın alınması ile birlikte dolar bir borç senedi haline geldi.
Bu kararlarla birlikte ABD, borçlarını kapatmak için karşılıksız şekilde dolar basmaya başladı. O yıllarda sorun ortadan kaldırılsa da ABD hala daha dünyada en çok borcu olan ülkedir. Mevcut borç 22 trilyon doların üzerindedir.
ABD’nin aldığı bu karar sonrası birçok ülke ABD’ye tepki gösterse de herhangi bir yaptırım uygulayamadılar. ABD’nin mevcut düzende yaptığı şey karşılıksız çek yazmaya benzemektedir. ABD borçlarına karşılık olarak alacaklı kişiye dolar üzerinden çek yazmaktadır fakat karşı taraf bu parayı tahsil edememektedir.
Mevcut düzenin değişmesi yönünde fikir belirten birçok senatör ve ekonomi uzmanı bulunuyor. Bu kişilere göre ABD karşılıksız dolar basmayı bırakmalıdır. Tabi ki mevcut sistemin faydalı olduğunu düşünen uzmanlarda söz konusu.
Doların Kullanım Oranı
Bu durumun bir diğer sebebi ise doların dünya üzerinde en çok kullanılan para birimi olmasıdır. Türkiye ile herhangi bir Avrupa ülkesindeki ticaret Euro ile yapılabileceği gibi Dolar ile de yapılabilir. Diğer Fiat para birimlerine oranla Dolar çok daha fazla kullanılan bir para birimi olduğu için birçok ülke ticaretlerinde dolar kullanmaktadır. Bu durumunda doların bir para birimi olmasından ziyade değişim aracı olması fikrini pekiştirmektedir.
Doların Ülkeden Çıkarılması
ABD’nin karşılıksız bastığı doları gelişmekte olan ülkeler üzerinde kullanması da en çok uyguladığı hamlelerden birisidir. ABD dolar bastıktan sonra bu parayı iş adamları vasıtasıyla Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelere aktarmaktadır. Bu iş adamları ülkelerde ABD dolara tekrardan ihtiyaç duyana kadar ticaretlerine devam etmektedir.
ABD, dolara ihtiyaç duyduğunda faiz artırımı yapmaktadır. Trump geldiğinden bu yana FED’in faiz arttırması ABD’nin dolarları tekrardan toplamasına sebep oluyor. Ülkemizde yaşanan döviz sıkıntısının en önemli sebebi doların artan faiz ile birlikte ABD’ye tekrardan geri dönmesidir. ABD yaptığı bu hamle ile birlikte dolar bassa da bu varlıklar kendi ülkesinde faaliyet göstermediği için enflasyon oranını da korunmaktadır.
Karşılıksız dolar basma konusu ülkede hala daha tartışılan bir konu olsa da Trump yönetimi bu kararı kısmen de olsa desteklemektedir.
